جمشید در ادبیات و اسطوره و تاریخ و...

نام و دوران جمشید همیشه از نگاه های مختلف قابل بررسی بوده از پی ریزی پرشکوه ترین و کهن ترین جشن ملی ایرانیان گرفته تا نشانه های نخستین جرقه های آرزومندی انسان برای پرواز و کشف اقلیم های ناشناخته و ریسندگی و معماری و جام و تختی که بارها و بارها در شعر شاعران ایران زمین تکرار شده.

از طرفی تکرار نام جمشید و وقایع مختلف روزگار او در کتاب‌ها و نوشته‌های مختلفی مثل اوستا، تاریخ طبری، روضه الصفا، ودای هندوان و .... باعث شده که روایت های مشابه و مخالفی درباره این پادشاه اساطیری ایران وجود داشته باشد که جمع‌آوری، بازخوانی و مقایسه این روایت ها، اشعار و نقل قول‌ها در قالب یک کتاب جداگانه – اگر تا به حال انجام نشده باشد –کار تحقیقی خوبی می‌تواند باشد، بررسی همین منابع به ما نشان می دهد که مثلن موضوع ابیات:

چنین سال سیصد همی رفت کار/ ندیدند مرگ اندر آن روزگار
ز رنج و زبدشان نبود آگهی/ میان بسته دیوان به سان رهی

در اوستا هم هست و طبق درخواست جمشید از اهورامزدا، در دوران پادشاهی او از باد سرد و گرم و و بیماری و مرگ بر روی زمین اثری نبود.
و یا بسیاری از بخش‌های مورد اشاره فردوسی مانند به فرمان درآوردن دیوان و ساختن سلاح و آوردن بوی های خوش و جشن نوروز و حتی دسته بندی های طبقاتی در تایخ طبری هم آمده است.
یکی دیگر از این گوناگونی ها بخش چگونگی بریدن فره ایزدی از جمشید است که از زبان مولف تاریخ طبری به عنوان یکی از منابع اسلامی چنین بیان شده:‌
"پس روزی (جمشید) تنها نشسته بود، ابلیس فروشد و پیش او بیستاد، جمشید بترسید، او را گفت تو کیستی؟ گفت من یکی‌ام از فرشتگان آسمان آمدم تا تو را نصیحت کنم، جم گفت گو تا چه نصیحت داری؟ گفت مرا بگوی نخست که تو کیستی؟ جم گفت: من یکی از فرزندان آدمم، گفت: نیستی که تا بر زمین چند آدمی بیمار شد و بمرد، اگر تو فرزند آدم بودی، تو را نیز مرگ و بیماری بودی، تو خدای زمین و آسمانی و تو خود را نشناسی، تو بر آسمان بودی و این زمین را تو آفریدی، بر آسمان کار آسمان‌ها راست کردی و بر زمین آمدی تا کار زمین راست کنی و داد گستری و باز به آسمان شوی. اکنون خویشتن را فراموش کردی و من از فریشتگان تو یکی‌ام و تو را بر من حق بسیار است و بیامدم که تو را آگاه کنم و تو این داد بر خلق زمین بگستردی. ایشان را بفرمای تا تو را پرستند، هر که فرمان کند او را پاداش نیکوی کن و هر که فرمان نکند او را بر آتش بسوزان، جمشید گفت: چه حجت است بر آن که من خدایم؟ ابلیس گفت حجت آن است که من فریشته ام و آدمی را بینم و آدمی فریشته را نبیند و تو مرا همی بینی معاینه و این بگفت و ناپیدا شد و جمشید را گفتار ابلیس اندر دل کار کرد..."


از پیام شهرزاد گرامی بر داستان جمشید


دوستان و همراهان گرامی
در این یادداشت با پیام های شما، به بررسی بیشتر  آن چه شهرزاد گرامی به آن اشاره کرده اند، می پردازیم.

عکس از اینجا

گفتارهای نیک شما

شاهنامه- جمشید -پادشاهی جمشید هفتصد سال بود

پادشاهی جمشید هفتصد سال بود چو گیتی سرآمد بر آن دیوبند، جهان را همه پند او سودمند به سوگ اندورن شد دل هر کسی، نیامد بر آن، روزگاران بسی، گرانمایه جمشید فرزند اوی کمر بست یک دل پر از پند اوی برآمد بر آن تختِ فرّخ پدر به رسم کَیان بر سرش تاج زر 5 کمر بست با فرّ شاهنشهی جهان گشت سرتاسر او را رهی زمانه برآسوده از داوری به فرمان او دیو و مرغ و پری جهان را فزوده بدو آبروی فروزان شده تخت شاهی بدوی منم گفت با فرّهِ ایزدی هَمَم شهریاری و هم موبدی بَدان را ز بد دست کوته کنم روان را سُوی روشنی ره کنم 10 نُخُست آلت جنگ را دست برد در نام جُستن به گردان سپرد به فرّ کَیی نرم کرد آهنا چو خود و زره کرد و چون جوشنا چو خَفتان و چون تیغ و بَرگُستَوان همه کرد پیدا به روشن روان بدین اندرون سال پنجاه رنج ببرد و از این چند بنهاد گنج دگر پنجه اندیشه ی جامه کرد که پوشند هَنگام ننگ و نبرد 15 ز کتّان و ابریشم و موی قَز قَصب کرد پرمایه دیبا و خز بیاموختشان رشتن و تافتن به تار اندرون پود را بافتن چو شد بافته، شستن و دوختن گرفتند از او یکسر آموختن چو این کرده شد ساز دیگر نِهاد زمانه بدو شاد و او نیز شاد ز هر پیشه ای انجمن کرد مرد بدین اندرون نیز پنجهی خَورد 20 گروهی که آثوربان خوانیَش به رسم پرستندگان دانیَش جدا کردشان از میان گروه پرستنده را جایگه کرد کوه 21+ بدان تا پرستش بود کارشان نوان پیش روشن جهاندارشان صفی برکشیدند و بنشاندند همی نام نیساریان خواندند کجا شیر مردان جنگاورند فروزنده ی لَشکر و کِشورند کزیشان بود تخت شاهی به پای وُزیشان بود نام مردی به جای 25 بسودی سه دیگر گُرُه را شناس کجا نیست از کس بریشان سپاس بکارند و ورزند و خود بدروند به گاه خورش سرزنش نشنوند ز فرمان تن آزاده و خورده نوش از آوای پَیغاره آسوده گوش تن آزاد و آباد گیتی بدوی بر آسوده از داور و گفت و گوی چه گفت آن سَخُنگوی آزاد مرد که آزاد را کاهلی بنده کرد 30 چهارم که خوانند اَهتوخوشی هم از دست ورزان با سرکشی کجا کارشان همگِنان پیشه بود روانشان همیشه پر اندیشه بود بدین اندرون سال پنجاه نیز بخورد و بورزید و بخشید چیز ازین هر یکی را یکی پایگاه سَزاوار بگزید و بنمود راه که تا هر کس اندازه ی خویش را ببینند و دانند کم بیش را  35 بفرمود پس دیو ناپاک را به آب اندرآمیختن خاک را هرآنچ از گِل آمد چو بشناختند سَبُک خشت را کالبَد ساختند به سنگ و به گج دیو دیوار کرد به خشت از برش هندسی کار کرد چو گرمابه و کاخ های بلند چو ایوان که باشد پناه از گزند ز خارا گهر جُست یک روزگار همی کرد از او روشنی خواستار 40 به دست آمدش چندگونه گهر چو یاقوت و بیجاده و سیم و زر ز خارا به افسون برون آورید شد آراسته بندها را کلید چو بان و چو کافور و چون مشک ناب چو عود و چو عنبر، چو روشن گلاب بزشکی و درمان هر دردمند در تندرستی و راهِ گزند همین رازها کرد نیز آشکار جهان را نیامد چُنو خواستار 45 گذر کرد از آن پس به کشتی بر آب ز کشور به کشور چو آمد شتاب چُنین سال پنجَه برنجید نیز ندید از هنر بر خرد بسته چیز همه کردنی ها چو آمد به جای ز جای مِهی برتر آورد پای به فرّ کَیانی یکی تخت ساخت چه مایه بدو گوهر اندر نِشاخت که چون خواستی دیو برداشتی ز هامون به گردون برافراشتی 50 چو خورشید تابان میان هوا نشسته بر او شاه فرمانروا جهان انجمن شد بر آن تخت اوی شگفتی فرومانده از بخت اوی به جمشید بر گوهر افشاندند مرآن روز را روز نو خواندند سر سال نو هرمز فرودین برآسوده از رنج تن، دل ز کین بزرگان به شادی بیاراستند مَی و جام و رامشگران خواستند  55 چُنین جشن فرخ از آن روزگار به ما ماند از آن خسروان یادگار چُنین سال سیصد همی رفت کار ندیدند مرگ اندر آن روزگار ز رنج و ز بدشان نبود آگهی میان بسته دیوان بسان رَهی به فرمان مردم نِهاده دو گوش ز رامش جهان پر ز آوای نوش چُنین تا برآمد بر این سالیان همی تافت از فرّ، شاه کَیان  60 جهان سر به سر گشت او را رهی نشسته جهاندار با فرّهی یکایک به تخت مِهی بنگرید به گیتی جز از خویشتن را ندید ز گیتی سر شاه یزدان شناس ز یزدان بپیچید و شد ناسپاس گرانمایگان را ز لَشگر بخواند چه مایه سَخُن پیش ایشان براند چُنین گفت با سالخورده مِهان که جز خویشتن را ندانم جهان  65 هنر در جهان از من آمد پدید چو من نامور تخت شاهی ندید جهان را به خوبی من آراستم چُنان ست گیتی کجا خواستم خور و خواب و آرامتان از من ست همان پوشش و کامتان از من ست بزرگی و دیهیم شاهی مراست که گوید که جز من کسی پادشاست همه موبدان سرفگنده نگون چرا کس نیارست گفتن، نه چون  70 چُن این گفته شد فرّ یزدان از اوی بگشت و جهان شد پر از گفت وگوی هنر چون بپیوست با کردگار شکست اندرآورد و برگشت کار چه گفت آن سَخُنگوی با ترس و هوش که خسرو شدی بندگی را بکوش به یزدان هر آنکس که شد ناسپاس به دلْشْ اندرآید ز هر سو هراس به جمشیدْ بر تیره گون گشت روز همی کاست آن فرّ گیتی فروز

 داستان را اینجا بشنوید
عکس از فلورای گرامی


دوستان گرامی داستان جمشید جای گفتگوی بسیار دارد با خواندن متن داستان و شنیدن آنبا صدای محسن گرامی آغاز می کنیم و اندک اندک به این یادداشت ، خواندنی ها افزون خواهد شد.

در پاسخ پیام درویش گرامی:
تخت جمشید نمادترین اثر در بیان  نوروز

گفتارهای نیک شما

طهمورث

پادشاهی طهمورت سی سال بود پسر بُد مر او را یکی هوشمند گرانمایه طهمورت دیوبند بیامد به تخت پدر بر نشست کمر بر میان رسم او را ببست همه موبدان را ز لَشکر بخواند به چربی چه مایه سَخُن ها براند چُنین گفت کامروز تخت و کلاه مرا زیبد و، تاج و گنج و سپاه 5 جهان از بدی ها بشویم به رای پس آنگه کنم درکَیی گِرد پای ز هر جای کوته کنم دست دیو که من بود خواهم جهان را خدیو هر آن چیز کاندر جهان سودمند کنم آشکارا، گشایم ز بند پس از پشت میش و بره پشم و موی برید و به رشتن نِهادند روی به کوشش از او کرد پوشش به جای به گستردنی بُد هم او رهنمای 10 ز پویندگان هر چه بُد نیک رو خورش کردشان سبزه و کاه و جو رمنده ددان را همه بنگرید سیه گوش و یوز از میان برگزید به چاره بیاوردش از دشت و کوه به بند آمدند آنک دور از گروه ز مرغان همان را که بُد نیک ساز چو باز و چو شاهین گردن فراز بیاورد و آموختن شان گرفت جهانی بدو مانده اندر شِگِفت 15 چُن این کرده شد ماکیان و خروس کجا برخرو شد گه زخم کوس بیاورد و یکسر به مردم کَشید نِهفته همه سودمندی گزید بفرمود تاشان نوازند گرم نخوانندشان جز به آوای نرم چُنین گفت کین را نُمایش کنید جهان آفرین را ستایش کنید که او دادمان بر دده دستگاه ستایش مر او را که بنمود راه 20 مر او را یکی پاک دستور بود که رایش ز کردار بد دور بود خَنیده به هر جای شهرسپ نام نَزَد جز به نیکی به هر جای گام همه روزه بسته ز خوردن دو لب به پیش جهاندار بر پای شب چو جان بر دل هر کسی بود دوست نماز شب و روزه آیین اوست سر ِمایه بود اختر شاه را در ِبند بُد جان بدخواه را 25 همه راه نیکی نُمودی به شاه همه راستی خواستی پایگاه چُن آن شاه پالوده گشت از بدی بتابید از او فرّهِ ایزدی برفت اَهرِمَن را به افسون ببست چو بر تیزرو بارگی برنشست زمان تا زمان زینش برساختی همی گِرد گیتیش برتاختی چو دیوان بدیدند کردار اوی کَشیدند گردن ز گفتار اوی  30 شدند انجمن دیو بسیار مر که پردخته مانند از او تاج و فر چو طهمورت آگه شد از کارشان برآشفت و بشکست بازارشان به فرّ جهاندار بستش میان به گردن برآورد گرز گران همه نرّه دیوان ِ افسون گران برفتند، جادو سپاهی گران دمنده سیه دیوشان پیشرَو همی به آسمان برکشیدند عَو 35 جهاندار طهمورت به آفرین بیامد کمربسته ی رزم و کین یکایک برآراست با دیو جنگ نبُد جنگشان را فراوان درنگ از ایشان دو بهره به افسون ببست دگرشان به گرز گران کرد پست کَشیدندشان خسته و بسته خوار به جان خواستند آن زمان زینهار که ما را مکش تا یکی نو هنر بیاموزَنیمَت که آید به بر 40 کَی نامور دادشان زینهار بدان تا نِهانی کنند آشکار چو آزادشان شد سر از بند اوی بجستند ناچار پیوند اوی نبشتن به خسرو بیاموختند دلش را چو خورشید بفروختند نبشته یکی نه، چه نزدیک سی چه رومی و چه تازی و پارسی چه سغدی و چینی و چه پهلوی نگاریدن آن، کجا بشنوی 45 جهاندار سی سال از این بیشتر چه گونه برون آوریدی هنر برفت و سرآمد برو روزگار همه رنج او ماند زو یادگار جهانا مپرور چو خواهی درود چو می بدروی پروریدن چه سود

دریافت فایل شنیداری از اینجا

برداشت از وبلاگ صداهایی که می شنویم

گفتارهای نیک شما